medline@medline.pl

515 088 687

Hipotermia – Czym jest, dlaczego jest groźna i jak ją leczyć?

31.12.2018 Hipotermia – Czym jest, dlaczego jest groźna i jak ją leczyć?

W sezonie zimowym (ale i nie tylko) służby ratunkowe często mają do czynienia z hipotermią zagrażającą życiu. Jest ona stanem obniżonej temperatury głębokiej organizmu wywołanym różnymi czynnikami. Najczęstszą przyczyną jest wyziębienie organizmu w skutek działania zimnego środowiska , aczkolwiek może być sprowokowana dodatkowo przez działanie toksyn, leków, zaburzeń metabolicznych, infekcji i dysfunkcji układu nerwowego czy hormonalnego.  Hipotermia jest na tyle niebezpieczna, że może doprowadzić do zatrzymania czynności życiowych, dlatego warto wiedzieć jak jej przeciwdziałać i co robić by nie zaszkodzić wychłodzonej osobie. Warto też pamiętać, że parametry życiowe ofiary w głębokiej hipotermii  są niemal niezauważalne, przez co można przypadkowo uznać ją za martwą. Taki stan hibernacji mocno spowalnia metabolizm i zwiększa tolerancję na niedotlenienie mózgu,  powodując, że pomimo zatrzymania krążenia krwi osoby takie wciąż mają spore szanse na przeżycie.

Hipotermię dzielimy na łagodną, umiarkowaną, ciężką , głęboką, i jest to zależne od stopnia wychłodzenia ciała oraz skutkujących tym objawów. Podział ten jest na tyle ważny, że definiuje odpowiednie procedury medyczne jakie należy przedsięwziąć, aby przywrócić poszkodowanemu prawidłowe funkcje życiowe. Ofiary hipotermii łagodnej i umiarkowanej są przytomne, aczkolwiek mogą pojawiać się już zaburzenia świadomości. Osoby których temperatura głęboka ciała spada poniżej około 28°C tracą przytomność i przyjmuje się, że jest to objaw hipotermii ciężkiej. Sposoby leczenia obejmują nieinwazyjne i pasywne metody zewnętrznego ocieplania oraz aktywne ogrzewanie włącznie z podaniem  dożylnym podgrzanych płynów infuzyjnych czy pozaustrojowym podgrzaniem krwi. Łagodna i umiarkowana hipotermia jest stosunkowo łatwo leczona w większości przypadków. Leczenie ciężkiej i głębokiej hipotermii jest natomiast  bardziej złożone i zależy w dużej mierze od zasobów klinicznych.

Co robić?

Oczywiste jest, że osobę z hipotermią należy ogrzać i nie dopuszczać do dalszego jej wychładzania. Przede wszystkim powinniśmy jak najszybciej ściągnąć mokre ubrania i zapewnić izolację od zimnego środowiska, najlepiej znajdując ciepłe schronienie. W przypadku jego braku,  szukamy miejsca osłoniętego od wiatru, a poszkodowanego układamy na izolującym podłożu tj;  kartony, styropiany, drewno, siano, suche liście, materace lub deski ortopedyczne, które dobrze jest również oddzielić folią NRC odpromieniowującą ciepło. Następnie, osobę należy owinąć kocami, folią pęcherzykową, lub innym materiałem izolującym termicznie i osłaniającym przed wiatrem. Na materiał izolujący dobrze jest następnie nałożyć folię NRC, która dodatkowo odbije ciepło do wnętrza. Warto pamiętać, że folia NRC nie powinna się stykać z ciałem, gdyż potrafi wtedy wychładzać. Aby była skuteczna, musi ona znajdować się około 2-3 cm od ciała, a najlepiej aby pomiędzy nią i organizmem znajdował się izolator termiczny tj. koc, siano czy suche liście. Podczas niesprzyjającej pogody i  braku schronienia konieczne może być odpowiednie zabezpieczenie folii poprzez jej przyklejenie do warstwy izolującej, aby wiatr jej nie zwiewał lub nie wtłaczał pod spód zimnego powietrza. W takich warunkach warto poświęcić parę chwil na szczelne i wielowarstwowe zabezpieczenie, gdyż jest to kluczowe dla komfortu termicznego poszkodowanego.

Czego nie robić?

Jedną z najważniejszych zasad przywracania normalnej temperatury ciała, jest stopniowe i powolne ogrzewanie, ponieważ zbyt szybkie ogrzanie może spowodować przesunięcie się zimnej krwi w głąb organizmu, pogłębiając stan wyziębienia lub nawet doprowadzając do zatrzymania akcji serca. Z tego samego powodu należy także ograniczyć zbędne ruchy poszkodowanego i go unieruchomić. Lekka aktywność fizyczna jest wskazana wyłącznie u przytomnych osób z łagodną hipotermią, gdzie występują jeszcze drżenia mięśniowe a temperatura ciała nie spadła poniżej 32°C. Umiarkowany ruch przywraca ciepło szybciej niż samoczynne drżenie mięśni.

Dreszcze są naturalnym mechanizmem obronnym organizmu ogrzewającym ciało. Drgania mięśni pozwalają utrzymywać temperaturę, więc nie powinniśmy hamować tego zjawiska. Nie pocieramy zatem dłoni i stóp, gdyż jest to mało skuteczne i może jedynie doprowadzić do uszkodzeń skóry. Dłoni nie ogrzewamy także na tułowiu, ponieważ może to zablokować mechanizm dreszczy. Drżenia zanikają pod wpływem alkoholu, opioidów, czy współistniejących obrażeń ciała. Mogą także ustać, gdy temperatura wewnętrzna ciała spadnie poniżej 30°C lub  wyczerpią się zapasy glikogenu w mięśniach.

Osobie z hipotermią nie powinniśmy podawać żywności, alkoholu, kawy  ani papierosów, gdyż mogą powodować nadmierne rozszerzanie naczyń  krwionośnych, zwężanie naczyń włosowatych czy odwodnienie, doprowadzając  do szybszego wychładzania. Jeśli osoba jest przytomna, to dobrze jest jej podać ciepłe i słodzone płyny. Nigdy nie pozostawiamy jej samotnie, gdyż stan życia może szybko ulec zmianie.

Jeśli korzystamy z aktywnego ogrzewania termoforami, ciepłymi okładami czy panelami grzewczymi, nie należy ich umieszczać w styczności ze skórą, ponieważ mogą ją poparzyć. Umieścić je należy na tułowiu lub w pachwinach, ale nigdy na kończynach.

Jak się wyposażyć na wypadek hipotermii?

Najczęściej spotykanym i wykorzystywanym produktem jest folia NRC (tzw. folia życia), która odbija  promieniowanie cieplne i nieznacznie chroni przed wiatrem. Jest ona jednak skuteczna, gdy pomiędzy nią a pacjentem  znajduje się powietrze lub inny izolator termiczny. Podczas silnego wiatru niezbędne jest jej przyklejenie i zabezpieczenie, by zimne powietrze nie dostawało się pod folię. Największe zalety folii NRC  to  niska cena (kilka złotych), bardzo małe wymiary i niska waga.

Za 50zł mamy możliwość zakupienia wielowarstwowych koców termicznych MediWrap , które nie tylko odbijają promienie podczerwone, ale również bardzo dobrze chronią przed wodą i wiatrem oraz mają przyjemną i chłonącą wyściółkę wewnętrzną. Koce MediWrap to idealne połączenie ceny, skuteczności, wymiarów i wagi, dlatego są powszechnie wykorzystywane przez armie wielu krajów oraz Wojsko Polskie.

termowizjawarstwy

 

 

W cenie pomiędzy 150 – 280zł można zakupić wielowarstwowe śpiwory i koce izotermiczne Blizzard Reflexcell, które świetnie izolują od zimna i wiatru. Pomimo wysokiej ceny, niska waga i wymiary tych produktów powodują, że często są wybierane przez wojsko i służby ratownicze.

Dostępne w sprzedaży jednorazowe  koce  i kamizelki z panelami grzewczymi to wydatek rzędu 100 – 170zł. Zapewniają one jednak bardzo dobry komfort termiczny, gdyż oprócz izolacji posiadają panele, które po otwarciu opakowania w wyniku reakcji chemicznej utrzymują temperaturę około 40°C przez 8 godzin. Ze względu na stosunkowo dogodną cenę, niskie wymiary i wagę, jest to jedno z lepszych rozwiązań gwarantujących ciepło w trudnych warunkach.

W podobnej cenie (około 150zł) dostępne są niezwykle skuteczne śpiwory termiczne norweskiej firmy LESS, wykonane z folii pęcherzykowej. Dzięki gumkom i haczykom szczelne zawinięcie pacjenta zajmuje bardzo mało czasu i uniemożliwia wdmuchiwanie zimnego powietrza podczas transportu czy silnego wiatru. Przeźroczysta folia umożliwia również łatwą kontrolę krwawień i zapewnia ofierze miękkie podłoże.  Uzupełnieniem takiego zabezpieczenia termicznego mogą być kaptury termiczne wykonane z takiej samej folii.

less

Profesjonalny sprzęt do przeciwdziałania hipotermii, który wykorzystują służby ratownicze to najczęściej systemy aktywnego grzania. Ratowniczy system cieplny Geratherm, to wielorazowy śpiwór z elektrycznym grzaniem i warstwą odpromieniowującą ciepło oraz materacem próżniowym, gwarantującym izolację termiczną, wygodę i stabilizację urazowych pacjentów. Innym niezbędnym wyposażeniem jest ogrzewacz płynów infuzyjnych oraz ogrzewacz gazów oddechowych.

gerbiegler

 

 

 

 

 

 

 

 

Maciej Rajczuk
Inżynier biomedyczny
Menadżer produktu w dziale medycyny ratunkowej

 

Źródła:

  • Diagnosis and treatment of hypothermia. LYNNE MCCULLOUGH, M.D., and SANJAY ARORA, M.D.,University of California Los Angeles David Geffen School of Medicine, Los Angeles, California, Am Fam Physician.2004 Dec 15;70(12):2325-2332.
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Hipotermia
  • Wytyczne ERC 2015 dotyczące hipotermii
  • HIPOTERMIA Praktyczne zasady postępowania przedszpitalnego, Sylweriusz Kosiński, Józef Janczy, TOPR Zakopane