26.06.2019 Udar cieplny oczami Zespołu Ratownictwa Medycznego

Udar cieplny, a właściwie hipertermia to reakcja na przegrzanie, które występuje, jeżeli organizm nie jest w stanie odprowadzić nagromadzonego nadmiaru ciepła. Długotrwałe przebywanie w warunkach wysokiej temperatury >35°C wpływa na wzrost temperatury ciała co może skutkować wystąpieniem zmęczenia, bólu głowy, mięśni, nudności i wymiotów. Mogą pojawić się mimowolne wzmożone kurcze mięśni, którym często towarzyszy uczucie bólu. Kurcze te pojawiają się na skutek odwodnienia lub nadmiernego wysiłku fizycznego. Wówczas w organizmie dochodzi do utraty elektrolitów w postaci wapnia, potasu lub magnezu.

Przy temperaturze wewnętrznej ciała 42°C organizm ludzki jest w stanie przeżyć od 45 minut do 8 godzin. U osób u których występuje hipertermia temperatura wewnętrzna ciała może wynosić między 40 a 44°C, a nawet 46°C. Kiedy temperatura wewnętrzna ciała wzrasta do 41°C i gdy przekracza tę wartość dochodzi do denaturacji białek i uszkodzeń fosfolipidów błon komórkowych, co skutkuje reakcją ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Wysoka temperatura przyczynia się do rozszerzenia naczyń obwodowych,  przemieszczenia znacznej ilości krwi do tkanek, spadku ciśnienia krwi, zmniejszenia przepływu trzewnego, a w konsekwencji doprowadzić może do zwiększenia przepuszczalności ścian przewodu pokarmowego dla bakterii, doprowadzając do ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej organizmu.

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny jest bardzo podobny do wstrząsu septycznego, z hiper albo hipodynamicznym krążeniem. W badaniu oprócz wysokiej temperatury ciała, występuje tachykardia i hipotensja, skóra początkowo może być chłodna i spocona, a następnie czerwona i gorąca, dochodzi do zaburzeń świadomości. Na skutek szybko rozwijającej się niewydolności wielonarządowej może nastąpić zgon.

Osoby szczególnie narażone

Na udar cieplny narażone są przede wszystkim dzieci, u których mechanizmy termoregulacji nie są jeszcze wykształcone, osoby starsze, z chorobami układu krążenia, skóry, które z powodów zaburzeń poznawczych, niepełnosprawności, chorób psychicznych nie są w stanie zadbać same o siebie oraz  osoby pod wpływem alkoholu i środków odurzających, stosujące leki o działaniu antycholinergicznym, neuroleptyki, leki przeciwhistaminowe, leki moczopędne, β-blokery itp.

Inne odmiany hipertermii

Poza wyżej opisaną klasyczną odmianą hipertermii, występuje jeszcze druga jego postać – hipertermia wysiłkowa – udar na skutek nadmiernej własnej produkcji ciepła podczas wysiłku fizycznego wykonywanego w wysokiej temperaturze otoczenia. Dotyczy ona przede wszystkim ludzi młodych, w wieku produkcyjnym oraz intensywnie trenujących sportowców, żołnierzy w trakcie ćwiczeń czy akcji bojowych. Hipertermia wysiłkowa w odróżnieniu od klasycznej odmiany hipertermii polega na znacznie większym prawdopodobieństwie wystąpienia rabdomiolizy (rozpad masy mięśniowej) z uwalnianiem mioglobiny, a w konsekwencji, w przypadku spadku przepływu nerkowego, zagrożeniem ostrą niezapalną niewydolnością nerek.

Ogólne postępowanie w hipertermii:

Hipertermia jest stanem, który może zagrażać życiu w przypadku nie podjęcia medycznych czynności ratunkowych. Bez względu na przyczynę hipertermii, postępowanie z osobą poszkodowaną opiera się na trzech podstawowych zasadach:

• eliminacja czynnika wyzwalającego (opuszczenie gorącego miejsca, zaprzestanie wykonywania ciężkiej pracy fizycznej lub wyczerpujących ćwiczeń fizycznych, odstawienie leku wywołującego ten stan);
• monitorowanie parametrów życiowych chorego (w cięższych przypadkach – resuscytacja krążeniowo-oddechowa w przypadku zatrzymania krążenia);
• leczenie objawowe (np. nawodnienie, uzupełnienie elektrolitów, obniżenie temperatury ciała),

Warte zapamiętania:

• Śmiertelność w przypadku szybkiego wdrożenia chłodzenia wynosi do 10% w porównaniu z dochodzącą 70%, jeśli chłodzenie rozpoczyna się po 2 godzinach od wystąpienia objawów.
• Leki stosowane zwykle w gorączce: salicylany, niesteroidowe leki przeciwzapalne i paracetamol są w tych przypadkach zupełnie nieskuteczne.
• Zimna woda może spowodować dreszcze, zwiększające produkcję ciepła. Przy zanurzeniu w zimnej wodzie może dodatkowo dojść do obkurczenia naczyń podskórnych, i to praktycznie uniemożliwi odbiór wewnętrznego ciepła przez skórę, do której nie dopłynie w odpowiedniej ilości ciepła krew.
• Można zastosować zimne okłady w miejscach dużego przepływu krwi, tj.: pachy, pachwiny, szyja.
• Dawkowanie leków przeciwdrgawkowych w przypadku drgawek towarzyszącym udarowi cieplnemu

Żródło: Medycyna Praktyczna

• Trzeba się liczyć z niewydolnością oddechową (rozwojem zespołu ostrej niewydolności oddechowej), z niewydolnością nerek, która może być szczególnie groźna, jeśli wystąpi w przebiegu rabdomiolizy. Często występuje uszkodzenie wątroby, które objawia się przemijającym zwiększeniem aktywności aminotransferaz. Mogą wystąpić krwawienia do przewodu pokarmowego.
• Zawsze należy zapewnić drożność dróg oddechowych i być gotowym do podjęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej w razie wystąpienia objawów zatrzymania krążenia.

Opracował: mgr Bartosz Smyk