Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci wymaga innego podejścia i postępowania niż w przypadku osób dorosłych. RKO jest jedną z najważniejszych czynności wykonywanych w ramach pierwszej pomocy, dlatego też wiedza o tym, jak prawidłowo przeprowadzić resuscytację u dzieci, jest niezwykle ważna.
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) to zestaw czynności ratunkowych podejmowanych w przypadku nagłego zatrzymania krążenia (NZK), których celem jest przywrócenie podstawowych funkcji życiowych – przede wszystkim krążenia krwi i wentylacji płucnej. W warunkach pediatrycznych RKO różni się istotnie od postępowania u dorosłych, zarówno pod względem przyczyn zatrzymania krążenia, jak i technik działania.
Spis treści:
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci i dorosłych – najważniejsze różnice
Organizm dziecka – z uwagi na odmienne mechanizmy fizjologiczne i różnice anatomiczne – wymaga zastosowania odmiennych procedur od tych, które stosowane są w przypadku osób dorosłych.
RKO u dzieci powinna być wdrażana natychmiast po stwierdzeniu braku oznak życia – bezdechu lub agonalnego oddechu oraz braku reakcji na bodźce. W odróżnieniu od dorosłych, u dzieci przyczyną NZK w przeważającej większości przypadków są niewydolność oddechowa i hipoksja, a nie problemy kardiologiczne i pierwotne zaburzenia rytmu serca. To fundamentalne rozróżnienie wpływa na kolejność i priorytety działań resuscytacyjnych.
U dorosłych dominującą przyczyną NZK są incydenty sercowe, najczęściej związane z chorobą niedokrwienną serca. U dzieci, szczególnie w wieku poniżej 8 lat, NZK najczęściej wynika z pierwotnej niewydolności oddechowej prowadzącej do niedotlenienia i zatrzymania akcji serca.
W przypadku osób dorosłych stosuje się algorytm CAB (Circulation-Airway-Breathing) – czyli najpierw uciskanie klatki piersiowej, natomiast u dzieci priorytetem jest wentylacja – obowiązuje klasyczna sekwencja ABC (Airway-Breathing-Circulation), ponieważ niedotlenienie jest najczęstszą przyczyną NZK. Co ważne RKO u dzieci rozpoczyna się od wykonania 5 oddechów ratowniczych, by wprowadzić do płuc dodatkową ilość tlenu.
Różnice dotyczące resuscytacji obejmują również samą technikę i głębokość ucisków oraz częstość i sposób wentylacji. Jest to spowodowane m. in. fizjologią i anatomią dziecka, ponieważ w przypadku dzieci mamy do czynienia z niższą masą ciała oraz węższymi drogami oddechowymi, a mniejsza klatka piersiowa i bardziej elastyczne kości powodują, że siła ucisków powinna być słabsza, by nie uszkodzić narządów wewnętrznych.
U dzieci uciski klatki piersiowej są płytsze, a ich głębokość powinna wynosić około 1/3 wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej, co daje ok. 4 cm w przypadku niemowląt i ok. 5 cm w przypadku starszych dzieci.
Jeśli chodzi o wentylację, u dzieci jest ona niezwykle istotna. Rozpoczyna się od wspomnianych 5 oddechów, a następnie zalecana częstotliwość to 2 oddechy ratownicze po każdych 15 uciskach. U dorosłych stosunek uciśnięć klatki piersiowej do liczby oddechów wynosi natomiast 30:2. System 15:2 stosowany u dzieci pozwala lepiej dotlenić organizm, zwiększając częstotliwość oddechów.
Warto natomiast podkreślić, że zgodnie z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji, ratownicy nieprzeszkoleni w resuscytacji dziecka (PBLS), mogą stosować algorytm dla dorosłych, niemniej procedurę warto rozpocząć od dostarczenia pięciu oddechów ratowniczych.
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci KROK PO KROKU
W sytuacji nagłego zatrzymania krążenia u dziecka kluczowe znaczenie ma natychmiastowe i precyzyjne wdrożenie odpowiedniego algorytmu postępowania. Prawidłowo przeprowadzony schemat resuscytacji krążeniowo-oddechowej zwiększa szanse na przeżycie i ogranicza ryzyko powikłań neurologicznych wynikających z niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego.
Ze względu na odmienną fizjologię dziecka, w tym mniejszą rezerwę tlenową i większą podatność na hipoksję, każda sekunda zwłoki w działaniu może nieść poważne konsekwencje. Poniżej przedstawiono szczegółowy, zgodny z aktualnymi wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC), krok po kroku schemat RKO u dzieci – uwzględniający zarówno aspekty techniczne, jak i decyzyjne, konieczne do skutecznego przywrócenia podstawowych funkcji życiowych.
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci – schemat krok po kroku:
- Ocena bezpieczeństwa i świadomości dziecka
Przed przystąpieniem do działań ratunkowych, należy upewnić się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne. Następnie należy sprawdzić stan poszkodowanego dziecka – zweryfikować, czy jest przytomne i czy reaguje na bodźce.
- Ocena oddechu i reakcji
Jeśli dziecko nie reaguje na bodźce i jest nieprzytomne, należy sprawdzić oddech. W tym celu należy pochylić się nad dzieckiem, udrożnić drogi oddechowe i oceniać, czy klatka piersiowa się unosi, a także czy słychać/czuć oddech. W przypadku, gdy dziecko nie oddycha lub oddycha nieprawidłowo, należy natychmiast rozpocząć RKO.
- Zawiadomienie służb ratunkowych
Jeśli działamy pojedynkę, warto wykonać 1 minutę RKO, a następnie wezwać pomoc. Jeśli jesteśmy z inną osobą, jedna powinna rozpocząć RKO, natomiast druga natychmiast zawiadomić odpowiednie służby.
- Rozpoczęcie RKO – udrożnienie dróg oddechowych i oddechy ratownicze
Udrożnij drogi oddechowe, odchylając głowę do tyłu i delikatnie unosząc żuchwę. Wykonaj pięć oddechów ratowniczych – nos należy zatkać palcami, a swoje usta szczelnie przyłożyć do ust dziecka (w przypadku niemowlaków, swoje usta przyłożyć należy do ust oraz nosa). Każdy oddech powinien trwać ok. 1 sekundy, a klatka piersiowa dziecka powinna się unosić.
- Uciski klatki piersiowej
Jeśli po wykonaniu 5 oddechów ratunkowych dziecko nie zaczęło ponownie oddychać, należy przystąpić do uciskania klatki piersiowej. Siła ucisków powinna być dostosowana do wieku, wagi i wielkości dziecka.
*Niemowlęta poniżej 1 roku życia
Uciski wykonywane są techniką dwóch placów jednej ręki – kciuka i palca wskazującego, które należy umieścić w dolnej połowie mostka. Głębokość ucisków powinno sięgać 1/3 głębokości klatki piersiowej. Rytm wynosi 15 ucisków i 2 wdechy.
*Dzieci w wieku 1-8 lat
W przypadku dzieci do 8 lat uciski wykonywane są jedną dłonią (nasadą nadgarstka) – lub obiema, jeśli dziecko jest większe – ułożonymi na środku klatki piersiowej. Głębokość ucisku powinna wynosić ok. 5 cm, ale nie więcej niż 6 cm. Częstotliwość powinna wynosić 100 do 120 na minutę.
- Kontynuacja RKO
Cykle 15:2 należy powtarzać i prowadzić nieprzerwanie do momentu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego, powrotu krążenia lub – w skrajnych przypadkach – do czasu całkowitego wyczerpania ratownika. Jeśli natomiast dziecko zacznie oddychać, a służby medyczne nie przybyły jeszcze na miejsce, należy ułożyć je w pozycji bezpiecznej i kontrolować oddech.
Choć NZK u dzieci rzadko ma przyczynę kardiogenną, w niektórych przypadkach może dojść do migotania komór. W takich sytuacjach kluczowe znaczenie ma szybki dostęp do automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED). U dzieci poniżej 8. roku życia AED może być użyty z elektrodami pediatrycznymi o obniżonej energii wyładowania.
RKO u dzieci – czas ma ogromne znaczenie!
Znajomość zasad RKO podejmowanej w przypadku dzieci ma kluczowe znaczenie dla przeżywalności i jakości życia dziecka po zatrzymaniu krążenia. Zatrzymanie krążenia u dziecka często następuje w wyniku wcześniejszego, postępującego niedotlenienia – co oznacza, że szybkie, skuteczne działania mogą zapobiec pełnemu NZK. Z tego powodu edukacja w zakresie pediatrycznego BLS (Basic Life Support) powinna być integralną częścią kształcenia nie tylko pracowników ochrony zdrowia, ale także nauczycieli, opiekunów i rodziców.
Brak podjęcia działań w ciągu pierwszych 3–5 minut od wystąpienia NZK u dziecka drastycznie obniża szanse na przeżycie. Co więcej, nawet jeśli dziecko przeżyje, opóźnienie w podjęciu RKO może skutkować nieodwracalnym uszkodzeniem mózgu na skutek niedotlenienia.
W społeczeństwie – zarówno wśród personelu medycznego, jak i osób niemających wykształcenia medycznego – powinna być promowana wiedza o różnicach i specyfice postępowania resuscytacyjnego u dzieci. Nawet najprostsza interwencja laika może uratować życie i zdrowie dziecka, jeśli zostanie przeprowadzona szybko, prawidłowo i zgodnie z wytycznymi.